Договорниот орган согласно со член 104 став 1 од законот, со тендерската документација може да утврди и други видови гаранции согласно со посебен закон и во зависност од природата на предметот на набавка за аспекти од договорот кои не се опфатени со гаранција на понудата, гаранција за квалитетно и навремено извршување на договорот и гаранција за авансно плаќање.

Согласно со ставот 2 од горенаведениот член, во случај кога договорниот орган бара друг вид гаранции, во тендерската документација го предвидува видот и условите на гаранцијата.

Наведеново значи дека, би можело да се предвиди гаранција за обезбедување во гарантниот период, а во тендерската документација треба јасно да се предвидат условите за истата.

Не, договорниот орган не може да бара банкарска гаранција како гаранција на понудата кај набавка од мала вредност и поедноставена отворена постапка. Кај овие постапки договорниот орган може да бара изјава за сериозност на понудата.

Договорните страни согласно со член 116 став 1 од законот, го склучуваат договорот за јавна набавка или рамковната спогодба во писмена форма во рамки на рокот на важност на најповолната понуда, но не подоцна од 30 дена од денот на конечноста на одлуката за избор.

Одлуката за избор станува конечна по завршување на постапката за јавна набавка и истекот на рокот на мирување, во кој не е поднесена жалба. Доколку е поднесена жалба, по донесување на одлуката на Државната комисија за жалби со која жалбата се одбива како неоснована.

Од изнесеното произлегува дека, банкарската гаранција за квалитетно и навремено извршување на договорот треба да се достави по конечноста на одлуката за избор, а пред потпишување на договорот во рок кој го определува договорниот орган.

Доколку, согласно политиките банката не издава банкарски гаранции пред потпишување на договорот истиот може да се потпише, а при тоа да се предвиди одредба согласно која договорот ќе стапи на сила по депонирање на банкарската гаранција.

Гаранцијата за квалитетно и навремено извршување на договорот согласно со член 102 став 6 од законот, му се враќа на носителот на набавката во рок од 14 дена од денот на целосното реализирање на договорот за јавна набавка.

Реализацијата на договорот зависи од предметот на набавка (стоки, услуги или работи). Оттука, во предвид треба да се имаат материјалните прописи како и добрата пракса. На пример, ако станува збор за изведување на работи, договорот се смета за целосно реализиран по извршениот технички прием на работите (предмет на набавка) и извршеното примопредавање. Ако станува збор за договор за јавна набавка на стоки или услуги, банкарската гаранција за квалитетно и навремено извршување на договорот ќе се врати по испорака на стоките или извршувањето на услугите со што се смета дека договорот за јавна набавка се реализирал.

Договорниот орган согласно со член 88 став 3 од законот, го исклучува економскиот оператор од постапката за јавна набавка доколку до крајниот рок за поднесување на понудите или пријавите за учество е на листата на издадени негативни референци.

При тоа, економскиот оператор кој има една или повеќе негативни референци, неможе да учествува во постапката за јавна набавка ниту како подизведувач, ниту како субјект чија способност може да се користи (заради исполнување на условите за квалитативен избор во делот на економската и финансиската состојба и техничката или професионалната способност), ниту како член на група на понудувачи.

Доколку економскиот оператор ја повлече својата понуда пред истекот на периодот на нејзината важност или не ја прифати исправката на аритметичките грешки, предлогот за активирање на банкарска гаранција/изјавата за сериозност го дава комисијата за јавна набавка, во извештајот од спроведената постапка. Во останатите случаи односно доколку избраниот понудувач не го потпише договорот за јавна набавка согласно со условите од тендерската документација и доставената понуда или не ја обезбеди гаранцијата за квалитетно и навремено извршување на договорот, предлогот за активирање на банкарска гаранција/изјавата за сериозност го поднесува лицето/организациониот облик за јавни набавки.

Изјавата за сериозност на понудата претставува инструмент на заштита на договорните органи од несериозни понудувачи и истата е алтернатива на гаранцијата на понуда. Воведувањето на изјавата за сериозност на понудата резултира со погодности за двете страни. Така, договорниот орган е заштитен од несериозни економски оператори, а економскиот оператор не се изложува на непотребни дополнителни трошоци за вадење на банкарски гаранции.

Кога, договорниот орган ја активира банкарската гаранција на понудата или изјавата за сериозност, мора да издаде негативна референца. Негативната референца се објавува на ЕСЈН и истата е јавна, така што и другите договорни органи при евалуација на понудите ќе можат да проверат дали некој економски оператор ќе треба да го исклучат од постапката поради постоење на причини за исклучување. Имено, договорниот орган има обврска да издаде негативна референца  на секој економски оператор доколку во текот на постапката се исполни некој од условите предвидени во член 101 став 6 од законот. Издавањето на негативна референца резултира со исклучување на предметниот понудувач од сите идни постапки за јавни набавки во период од шест месеци од денот на објавувањето на референцата. При секоја наредна негативна референца периодот на исклучување се зголемува за дополнителни три месеци, не повеќе од една година.

Да, договорниот орган задолжително ја наплаќа банкарската гаранција на понудата/ја активира изјавата за сериозност на понудата ако понудувачот: 

• ја повлече својата понуда пред истекот на периодот на нејзината важност,
• не ја прифати исправката на аритметичките грешки од страна на комисијата,
• не го потпише договорот за јавна набавка согласно со условите од тендерската документација и доставената понуда или
• не ја обезбеди гаранцијата за квалитетно и навремено извршување на договорот, ако договорниот орган ја предвидел во тендерската документација.

Договорниот орган согласно со член 88 став 3 од законот, го исклучува економскиот оператор од постапката за јавна набавка доколку до крајниот рок за поднесување на понудите или пријавите за учество е на листата на издадени негативни референци. Што значи дека во наведениов случај не постои законски основ за негово исклучување од постапката.

Договорните страни согласно член 116 став (1) од законот, го склучуваат договорот за јавна набавка или рамковната спогодба во писмена форма во рамки на рокот на важност на најповолната понуда, но не подоцна од 30 дена од денот на конечноста на одлуката за избор.

Од изнесеното произлегува дека, банкарската гаранција за квалитетно и навремено извршување на договорот треба да се достави по конечноста на одлуката за избор, а пред потпишување на договорот во рок кој го определува договорниот орган.

Доколку, согласно политиките банката не издава банкарски гаранции пред потпишување на договорот или истата неможе да се обезбеди пред потпишување на договорот од одредени објективни околности (кои не можат да му се стават на товар на понудувачот) истиот може да се потпише, а при тоа да се предвиди одредба според која договорот ќе стапи на сила по депонирање на банкарската гаранција.

Сепак, предвид треба да се има и член 101 став (6) алинеја 4 од законот, согласно кој договорниот орган ја наплаќа банкарската гаранција на понудата/ја активира изјавата за сериозност ако понудувачот не ја обезбеди гаранцијата за квалитетно и навремено извршување на договорот.

Тоа би значело дека, во случај понудувачот да не ја достави банкарската гаранција во бараниот рок од 7 (седум) дена по склучувањето на договорот, договорот не би стапил на сила, а договорниот орган ќе го примени член 101 став (6) алинеја 4 од Законот.